Trauma, definiowana jako głębokie, emocjonalne doświadczenie zdarzeń, które przekraczają zdolności jednostki do radzenia sobie, adaptacji i obrony jest jednym z kluczowych czynników mogących wpływać na rozwój i zachowanie dzieci. Jeden z prostszych podziałów traum to: trauma typu pierwszego – po doświadczeniu jednorazowym, zagrażającym zdrowiu lub życiu, np. wypadek, powódź, udział w katastrofie, bycie świadkiem zbrodni. Oraz trauma typy drugiego – tzw. trauma relacyjna, związana z powtarzającymi się trudnymi doświadczeniami najczęściej ze strony bliskich osób. Oczywiście ta druga pwoduje dużo gorsze, długoterminowe konsekwencje w zdrowiu psychofizycznym, czasem kładąc się cieniem na całe późniejsze życie. Trudne doświadczenia z dzieciństwa (Adverse Childhood Experiences – ACE) to wydarzenia, które mogą prowadzić do długotrwałych skutków zdrowotnych i behawioralnych w tym zaburzeń psychicznych i niebezpiecznych zachowań. Zrozumienie tych zjawisk oraz wdrażanie efektywnych strategii wsparcia jest niezwykle istotne dla zapobiegania przemocy zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu.

Trauma u dzieci może wynikać z różnych źródeł, takich jak przemoc domowa, zaniedbanie, utrata bliskiej osoby, klęski żywiołowe, czy nadużycia. Z perspektywy psychologicznej, trauma wpływa na rozwój mózgu, negatywnie oddziałując na zdolności poznawcze, emocjonalne i społeczne dziecka. U dzieci doświadczających traumy częściej obserwuje się problemy z koncentracją, trudności w nauce, izolację, a także zaburzenia zachowania. Szczególnie trauma interpersonalna, długotrwała przynosi potężne długotrwałe konsekwencje w kształtującej się osobowości i zdrowiu psychicznym.

Wnioski z badań nad ACE wskazują na wyraźną korelację między liczbą i intensywnością trudnych doświadczeń a rozwojem negatywnych konsekwencji w dorosłym życiu. Osoby, które doświadczyły większej liczby ACE, mają wyższe ryzyko rozwoju problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, depresja, zaburzenia osobowości czy uzależnienia. Co więcej, takie doświadczenia są silnie powiązane z późniejszym występowaniem agresji i przemocy w ich własnych związkach i relacjach społecznych.

Trauma, szczególnie nieprzepracowana, może prowadzić do zachowań agresywnych. Dzieci, które były świadkami przemocy lub same jej doświadczyły, mogą je postrzegać jako normę, co zwiększa prawdopodobieństwo, że sami będą stosować przemoc w późniejszych latach. Dlatego też od niedawna w Polskim prawie wprowadzono zmiany, które mówią o tym, że każde dziecko, które jest świadkiem przemocy domowej, jest jednocześnie jej ofiarą, niezależnie czy działania agresywne są w nie bezpośrednio wymierzone czy też nie. Traumy dziecięce niestety w ogromnej mierze wiążą się doświadczeniami przemocy czy zaniedbania emocjonalnego w rodzinie. Uwewnętrzniany czasem przez lata wzorzec rozwiązywania konfliktów poprzez stosowanie przemocy powoduje ogromne ryzyko, że dziecko z czasem będzie wchodziło w rolę „ofiary” lub „sprawcy”, bo takie zostały zamodelowane w najważniejszym – domowym środowisku.

Jak zatem możemy wspierać dzieci z trudnymi doświadczeniami, aby ułatwić im zdrowy rozwój, a w tym zmniejszyć ryzyko stosowania przemocy? Oczywiście najpierw bezpieczeństwo – jeżeli wiemy, że dziecko nadal doświadcza trudnych historii, np.. przemocy w domu, to potrzebna jest natychmiastowa interwencja, która przerwie niebezpieczną sytuację. Potem skuteczne wsparcie dzieci z doświadczeniem traumy powinno być kompleksowe, obejmując zarówno interwencje psychologiczne, jak i działania społeczno-edukacyjne:

• Terapia indywidualna, grupowa lub rodzinna – terapeutyczne interwencje są czasem niezbędne w procesie leczenia traumy. Różne istnieją metody pracy terapeutycznej, warto jednak by zajmował się tym specjalista znający specyfikę traumy. Czasami wskazana jest terapia indywidualna dziecka, a czasami tzw terapia systemowa, gdzie na sesje przychodzi cała rodzina, która wspólnie szuka sposobów na radzenie sobie z konsekwencjami traumy czy zachowaniami agresywnymi dziecka.
• Budowanie bezpiecznego środowiska  – dla dzieci z doświadczeniem traumy bardzo ważna jest przestrzeń, w której czują się bezpiecznie i akceptowane. Ważne jest, aby szkoły i domy rodzinne stały się miejscami wolnymi od przemocy fizycznej i emocjonalnej. Czasami potrzebna jest interwencja instytucji i służb, a potem ich wsparcie i monitoring sytuacji domowej w celu zapewnienia bezpieczeństwa (np. poprzez procedurę Niebieskiej Karty).
• Wsparcie psychologa/pedagoga w szkole – często zdarza się, że dziecko potrzebujące wsparcia z jakiś powodów nie chce lub nie może korzystać z regularnej psychoterapii i w takim przypadku ważna jest dostępność wsparcia psychologicznego lub pedagogicznego w szkole, w której dzieci spędzają zwykle połowę dnia i są pod okiem kadry pedagogicznej. Dla wielu uczniów możliwość spotkania się z pomocną osobą, która je uważnie wysłucha i coś doradzi w bezpiecznej przestrzeni gabinetu niejako odciętego na chwilę od reszty szkoły jest bardzo wspierającym doświadczeniem.
• Wzmacnianie relacji społecznych – silne wsparcie społeczne może być buforem przeciwko skutkom traumy. Grupowe zajęcia, warsztaty i programy mentoringowe mogą pomóc w rozwijaniu umiejętności społecznych i wzmacnianiu poczucia własnej wartości. Są okazją do wygadania się, zwierzania z problemów, usłyszenia innego punktu widzenia, uzyskania wsparcia, a czasem koniecznej interwencji.
• Edukacja i szkolenia – zarówno dzieci, jak i dorośli opiekunowie i nauczyciele powinni być edukowani na temat traumy i jej skutków. W coraz większej ilości krajów wdraża się programy tworzenia instytucji uwzględniających traumę,np. szkoły, w których cała kadra przeszkolona jest w podstawowym zakresie psychotraumatologii, by skuteczniej wychwytywać sygnały dzieci potrzebujących wsparcia oraz wiedzieć jak reagować wobec traumy. Szkolenia z zakresu zarządzania emocjami, rozwiązywania konfliktów i komunikacji także mogą znacznie zredukować ryzyko przemocy.