Grooming, czyli nawiązywanie kontaktu z dzieckiem w celu jego seksualnego wykorzystania, stanowi jedno z najpoważniejszych zagrożeń w internecie. Rozwój technologii cyfrowych umożliwił sprawcom łatwiejszy dostęp do potencjalnych ofiar, a także ukrywanie swojej tożsamości. W odpowiedzi na te zagrożenia prawodawstwo zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym wprowadza przepisy mające na celu ochronę dzieci przed wykorzystywaniem w internecie. W tym artykule omówimy, jak prawo przeciwdziała groomingowi, jakie mechanizmy są stosowane w celu ochrony dzieci oraz jakie są obowiązki platform internetowych i instytucji publicznych w tym zakresie.

Definicja groomingu i jego prawne aspekty

Grooming to proces nawiązywania relacji z dzieckiem przez internet w celu jego uwodzenia, manipulacji i wykorzystywania seksualnego. Zjawisko to obejmuje różne formy kontaktu, takie jak:

• Nawiązywanie znajomości online – sprawcy często udają osoby w wieku zbliżonym do ofiar, budując zaufanie i nawiązując relacje.
• Manipulacja emocjonalna – sprawcy stosują różnorodne techniki, takie jak pochlebstwa, okazywanie zainteresowania czy obietnice prezentów, aby zdobyć zaufanie dziecka.
• Seksualizacja rozmów – po nawiązaniu relacji sprawcy mogą próbować nakłaniać dziecko do rozmów o charakterze seksualnym, wysyłania zdjęć lub filmów o takim charakterze.
• Spotkanie offline – w najpoważniejszych przypadkach grooming prowadzi do prób spotkania z dzieckiem w świecie rzeczywistym w celu wykorzystania seksualnego.

W polskim prawie grooming został zdefiniowany i uznany za przestępstwo na mocy nowelizacji Kodeksu karnego z 2010 roku. Art. 200a KK stanowi, że karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat podlega osoba, która „nawiązuje kontakt z małoletnim za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, systemu łączności lub w inny sposób, zmierza do nawiązania kontaktu osobistego lub zmierza do podjęcia innej czynności zmierzającej bezpośrednio do obcowania płciowego, dopuszczenia się innej czynności seksualnej lub produkcji pornografii z udziałem tego małoletniego.”

Środki prawne przeciwdziałające groomingowi w Polsce

Polskie prawo przewiduje różnorodne środki, które mają na celu ochronę dzieci przed groomingiem i innymi formami wykorzystywania seksualnego w internecie. Do najważniejszych z nich należą:

• Kara za nawiązywanie kontaktu z małoletnim w celu seksualnym – art. 200a Kodeksu karnego wprowadza odpowiedzialność karną za nawiązywanie kontaktu z dzieckiem w celu jego seksualnego wykorzystania. Przepis ten obejmuje zarówno próby nawiązania kontaktu, jak i bezpośrednie próby umówienia się na spotkanie.
• Przestępstwa związane z pornografią dziecięcą – przepisy Kodeksu karnego dotyczące pornografii dziecięcej (art. 202 KK) przewidują kary za produkcję, przechowywanie, rozpowszechnianie i posiadanie materiałów pornograficznych z udziałem dzieci.
• Obowiązek zgłaszania przestępstw – osoby, które dowiedziały się o przypadkach groomingu lub innych form wykorzystywania dzieci, mają obowiązek zgłoszenia tego przestępstwa odpowiednim służbom, np. policji lub prokuraturze. Brak zgłoszenia może skutkować odpowiedzialnością karną za niezawiadomienie o przestępstwie.
• Nakazy ochronne – w przypadkach, gdy istnieje podejrzenie groomingu lub innego rodzaju zagrożenia, sąd może wydać zakaz zbliżania się lub kontaktowania się sprawcy z dzieckiem.

Obowiązki platform internetowych w zakresie ochrony dzieci

W Polsce oraz w Unii Europejskiej platformy internetowe mają obowiązek podejmowania działań mających na celu ochronę dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym. Obejmuje to zarówno przestrzeganie ogólnych przepisów RODO (Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych), jak i stosowanie bardziej szczegółowych procedur, takich jak:

• Weryfikacja wieku użytkowników – platformy internetowe muszą podejmować działania w celu weryfikacji wieku użytkowników. Dotyczy to w szczególności serwisów społecznościowych, platform streamingowych oraz gier online, które są popularne wśród młodzieży.
• Monitorowanie i moderacja treści – platformy są zobowiązane do monitorowania treści publikowanych na swoich serwisach, aby wykrywać i usuwać materiały o charakterze seksualnym, zwłaszcza te dotyczące dzieci.
• Obowiązek zgłaszania przypadków wykorzystywania dzieci – platformy muszą informować odpowiednie organy ścigania o przypadkach podejrzenia groomingu lub innych form wykorzystywania dzieci, które zostały wykryte na ich platformach.
• Blokowanie dostępu do treści nieodpowiednich – platformy mają obowiązek stosowania mechanizmów blokujących dostęp do treści pornograficznych lub innych treści nieodpowiednich dla dzieci, a także wdrażania narzędzi kontroli rodzicielskiej.

Międzynarodowe regulacje i współpraca w zwalczaniu groomingu

Grooming i wykorzystywanie seksualne dzieci to problemy o zasięgu globalnym, dlatego skuteczna walka z tym zjawiskiem wymaga współpracy międzynarodowej. Do najważniejszych inicjatyw międzynarodowych w tym zakresie należą:

• Konwencja Rady Europy o ochronie dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym i przemocą seksualną (tzw. Konwencja z Lanzarote) – zobowiązuje państwa do wprowadzenia odpowiednich przepisów karnych oraz działań prewencyjnych w celu ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym, w tym groomingu.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania seksualnego, wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej – dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek harmonizacji przepisów karnych dotyczących ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym oraz wprowadzenia sankcji dla sprawców takich przestępstw.
• Międzynarodowa współpraca policyjna – organizacje takie jak Europol i Interpol prowadzą działania mające na celu identyfikację i zatrzymywanie sprawców groomingu oraz wykorzystywania seksualnego dzieci. Współpraca ta obejmuje wymianę informacji, prowadzenie wspólnych operacji oraz działania edukacyjne skierowane do społeczeństwa.

Prewencja i edukacja jako elementy walki z groomingiem

Prawo nie tylko karze sprawców groomingu, ale również nakłada obowiązek prowadzenia działań prewencyjnych i edukacyjnych, które mają na celu ochronę dzieci przed tego typu zagrożeniami. Do najważniejszych inicjatyw należą:

• Edukacja dzieci i młodzieży – szkoły i organizacje pozarządowe prowadzą programy edukacyjne, które uczą dzieci, jak rozpoznawać niebezpieczne sytuacje w internecie, jak chronić swoją prywatność oraz jak reagować na podejrzane zachowania.
• Szkolenia dla rodziców i nauczycieli – rodzice i nauczyciele są edukowani na temat zagrożeń związanych z groomingiem, aby mogli lepiej rozpoznać symptomy tego zjawiska oraz wspierać dzieci w bezpiecznym korzystaniu z internetu.
• Kampanie społeczne – kampanie prowadzone przez instytucje państwowe, organizacje pozarządowe i media mają na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat groomingu oraz promowanie zasad bezpiecznego korzystania z internetu.

Ochrona dzieci przed groomingiem w internecie jest jednym z kluczowych wyzwań współczesnego prawa karnego. Skuteczna walka z tym zjawiskiem wymaga współpracy prawodawców, organów ścigania, platform internetowych, szkół oraz rodziców. Prawo nakłada surowe kary na sprawców, ale jednocześnie podkreśla znaczenie działań prewencyjnych i edukacyjnych, które mają na celu ochronę dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym. W obliczu dynamicznie rozwijających się technologii, konieczne jest nieustanne dostosowywanie przepisów oraz monitorowanie ich skuteczności, aby zapewnić dzieciom bezpieczne środowisko do rozwoju w świecie cyfrowym.