Konflikty są nieodłączną częścią życia rodzinnego, sprzeczne potrzeby, trudne emocje, trudności komunikacyjne domowników to codzienne zapalniki. To zjawisko naturalne i oczywiste (rodziny, które za wszelką cenę unikają konfliktów generują cały szereg długoterminowych negatywnych konsekwencji). To, że konflikt zaistnieje, to ni złego, ważne jednak w jaki sposób zostanie rozwiązany. W rodzinie największą odpowiedzialność za bezpieczne rozwiązywanie konfliktów ponoszą rodzice/opiekunowie. To, w jaki sposób radzą sobie oni z sytuacjami konfliktowymi, ma ogromny wpływ na atmosferę w domu oraz na rozwój emocjonalny i społeczny dzieci. Modelująca rola rodziców w bezpiecznym rozwiązywaniu konfliktów polega na tym, że w oczach dziecka przez wiele lat rodzice są prawie całym światem i to poprzez ich obserwację i miliony codziennych interakcji uwewnętrzniają schematy emocjonalne, skrypty zachowań, sposoby radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

Rodzice jako wzorce

Dzieci uczą się przede wszystkim poprzez obserwację i naśladowanie zachowań dorosłych. Sposób, w jaki rodzice radzą sobie z konfliktami między sobą oraz w relacjach z dziećmi, staje się dla najmłodszych wzorem do naśladowania. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice świadomie modelowali pozytywne strategie rozwiązywania konfliktów.

Ważne zasady bezpiecznego rozwiązywania konfliktów:

• Otwarta komunikacja – rodzice powinni demonstrować umiejętność otwartego i szczerego wyrażania swoich uczuć i potrzeb. Ważne jest, aby pokazywać dzieciom, że można mówić o trudnych emocjach w sposób spokojny i konstruktywny.
• Aktywne słuchanie – modelowanie umiejętności uważnego słuchania drugiej strony, bez przerywania i osądzania, jest istotnym elementem skutecznego rozwiązywania konfliktów.
• Empatia i zrozumienie – rodzice powinni demonstrować zdolność do wczuwania się w sytuację i emocje innych osób, nawet jeśli nie zgadzają się z ich punktem widzenia.
• Kontrola emocji – umiejętność panowania nad własnymi emocjami w sytuacjach stresowych jest kluczowa. Rodzice powinni pokazywać dzieciom, jak radzić sobie z gniewem czy frustracją w sposób konstruktywny. Nie chodzi o to, by udawać, że nie przeżywa się tych emocji, tylko jawnie o nich mówić i pokazywać jak sobie z nimi radzić (np. „Poczekaj, zezłościłem się, muszę chwilę pooddychać głęboko i się uspokoić, za kwadrans wrócimy do tej rozmowy, dobrze?”)
• Poszukiwanie kompromisu to demonstrowanie gotowości do ustępstw i szukania rozwiązań uwzględniających różne potrzeby i satysfakcjonujących przynajmniej częściowo obie strony zwarcia.
• Szacunek wobec innych – rodzice powinni zawsze traktować się nawzajem oraz dzieci z szacunkiem, nawet w sytuacjach konfliktowych. Istotne jest nieprzekraczanie granic fizycznych i psychologicznych, niestosowanie manipulacji, szantażu, upokarzających kar czy obraźliwych określeń i komentarzy.

Przykładowe praktyczne strategie dla rodziców

• Czas na ochłonięcie – kiedy emocje biorą górę, warto pokazać dzieciom, że można zrobić przerwę, aby się uspokoić i przemyśleć sytuację. Można powiedzieć: „Czuję, że jestem zbyt zdenerwowany, aby teraz o tym rozmawiać. Potrzebuję chwili, żeby się uspokoić.” Daje to okazję dzieciom obserwować skuteczną samoregulację.
• Używanie komunikatów „ja” Zamiast oskarżać drugą osobę, warto modelować wyrażanie własnych uczuć i potrzeb. Na przykład: „Czuję się smutny, gdy nie dotrzymujesz obietnic” zamiast „Zawsze mnie zawodzisz”.  
• Wspólne poszukiwanie rozwiązań Angażowanie dzieci w proces rozwiązywania konfliktów rodzinnych może być świetną okazją do nauki. Można organizować „rodzinne narady”, podczas których wszyscy mają szansę wyrazić swoje zdanie i wspólnie szukać rozwiązań.
• Przepraszanie i przebaczanie – modelowanie umiejętności przyznawania się do błędów, przepraszania i przebaczania jest niezwykle ważne. Rodzice powinni pokazywać, że nikt nie jest doskonały i że można naprawić swoje błędy.
• Humor – umiejętne stosowanie humoru może rozładować napięcie w sytuacjach konfliktowych. Ważne jest jednak, aby humor nie był używany w sposób cyniczny czy atakujący do wyśmiewania czy umniejszania problemu.
• Docenianie udanych rozwiązań – warto zwracać uwagę na sytuacje, gdy konflikt został rozwiązany w konstruktywny sposób i doceniać wysiłki wszystkich zaangażowanych osób. Już samo docenienie wiąże się z emocjonalnym wzmocnieniem pozytywnym dla innych i skutkuje większą gotowością do podejmowania podobnych wysiłków w przyszłości.

Wpływ na rozwój dzieci

Modelowanie przez rodziców bezpiecznego rozwiązywania konfliktów ma głęboki wpływ na rozwój emocjonalny i społeczny dzieci, między innymi na takie sfery jak:

• Budowanie poczucia bezpieczeństwa  – dzieci, które widzą, że konflikty w rodzinie są rozwiązywane w spokojny i konstruktywny sposób, czują się bezpieczniej i pewniej w swoim środowisku domowym.
• Rozwój umiejętności komunikacyjnych – obserwując rodziców, dzieci uczą się jak skutecznie wyrażać swoje myśli i uczucia oraz jak słuchać innych, jakiego języka używać oraz jak rozmawiać o potrzebach relacyjnych, zamiastoperować na poziomie konkretnym.
• Rozwijanie mentalizowania – modelowanie empatycznego podejścia do konfliktów pomaga dzieciom rozwijać zdolność do rozumienia perspektywy innych osób, dostrzegania różnic w patrzeniu każdej osoby w rodzinie.
• Budowanie odporności emocjonalnej – dzieci uczą się, że konflikty są normalną częścią życia i można je rozwiązywać w konstruktywny sposób, co wzmacnia ich odporność psychiczną. Konflikt zaczyna oznaczać naturalną regulację, konieczność zmiany, wypracowanie współpracy, a nie przemoc, zniszczenie czy utratę.

Cały ten proces jest nieustający i wymagający. Ostatecznie każdy ma gorsze dni i nie zawsze jest w stanie zachowywać się konstruktywnie i „modelowo”. Pokonywanie tych wyzwań wymaga od rodziców świadomości, cierpliwości i gotowości do pracy nad sobą. Warto pamiętać, że modelowanie bezpiecznego rozwiązywania konfliktów to proces, który wymaga czasu i praktyki. Czasami po drodze korzystne okazuje się podjęcie terapii przez jednego, albo oboje rodziców. 

Celem takiej postawy rodziców jest przekazanie dzieciom, że konflikt może oznaczać naturalną regulację, konieczność zmiany, wypracownie współpracy, a nie przemoc, dominację silniejszego, zniszczenie czy utratę. Takie przekonania i umiejętności są absolutnie niezbędne dla zdrowej przyszłości dzieci, które użyją ich w swoich relacjach partnerskich, rodzinnych, ale także rówieśniczych czy zawodowych w dorosłości.