Jednym ze stosunkowo nowych, ale obiecujących sposobów ograniczania zjawiska przestępczości wśród młodzieży są programy mentoringowe, które w ostatnich latach zyskują coraz większą popularność. Mentoring polega na budowaniu relacji między doświadczonym mentorem (osoba dorosła lub niewiele starszy rówieśnik) a młodą osobą, która potrzebuje wsparcia i pozytywnego wzorca. Celem takiej relacji jest wspieranie rozwoju osobistego, społecznego i zawodowego młodego człowieka; odkrywanie jego potencjału. Osoba mentora jest do tej roli odpowiednio przygotowana i spełnia wymogi dobrego funkcjonowania w sferach, w których ma wspierać swojego poodpiecznego. Jakkolwiek mentoring przede wszystkim ma na celu odnajdowanie swojej drogi rozwoju i samorealizacji w sferze społecznej, zawodowej, edukacyjnej czy twórczej, to można powiedzieć, że jednym z jego istotnych pozytywnych „skutków ubocznych” jest redukcja destrukcyjnych tendencji u młodych ludzi. Kiedy pojawia się poczucie wartości, skuteczności, pozytywny cel i znacząca pozytywna tożsamość społeczna, młodzi ludzie czują się znacząco lepiej i nie mają tendecji do odreagowywania napięć poprzez destruktywne zachowania.

Programy mentoringowe w Polsce

W Polsce funkcjonuje niewiele szkolnych programów mentoringowych skierowanych do młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym i przestępczością. Śladem niektórych zachodnich krajów niektóre szkoły i organizacje pozarządowe organizują mentorung dla uczniów (zarówno ten rówieśniczy, jak i prowadzony przez dorosłych) z pozytywnymi skutkami. W Większości jest to jednak oferta placówek prywatnych lub programy pilotażowe. Biorąc pod uwagę pozytywne efekty obserwowane w innych krajach (w dlaszej części wspomnimy o skuteczności) istnieje nadzieja, że ta metoda stanie się powszechna w polskim krajobrazie edukacyjnym.

Korzyści płynące z programów mentoringowych

1. Pozytywny wzorzec – mentorzy stanowią dla młodych ludzi przykład pozytywnych zachowań i postaw życiowych, pokazując alternatywę dla ryzykownego stylu życia.
2. Wsparcie emocjonalne – relacja z mentorem daje młodej osobie poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, co może być szczególnie ważne dla młodzieży z trudnych środowisk.
3. Rozwój umiejętności społecznych – mentoring pomaga w rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych, empatii i rozwiązywania konfliktów, co przekłada się na lepsze funkcjonowanie w społeczeństwie.
4. Motywacja do nauki i rozwoju – mentorzy zachęcają swoich podopiecznych do kontynuowania edukacji i rozwijania zainteresowań, co może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wejścia na drogę przestępczą.
5. Zwiększenie szans na rynku pracy – dzięki wsparciu mentora młodzi ludzie mogą lepiej przygotować się do wejścia na rynek pracy, co zmniejsza ryzyko bezrobocia i związanej z nim przestępczości.

Ograniczenia i wyzwania

Pomimo licznych korzyści, programy mentoringowe napotykają również na pewne ograniczenia i wyzwania w ich wdrażaniu:

1. Trudności w rekrutacji mentorów: Znalezienie odpowiedniej liczby wolontariuszy gotowych poświęcić swój czas i energię na mentoring może być problematyczne.
2. Dopasowanie mentora i podopiecznego – kluczowe jest właściwe dopasowanie pary mentor-podopieczny, co wymaga uwzględnienia wielu czynników i może być czasochłonne.
3. Długoterminowe zaangażowanie – skuteczny mentoring wymaga długotrwałego zaangażowania obu stron, co może być wyzwaniem w dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie.
4. Ograniczone zasoby – programy mentoringowe często borykają się z niedostatkiem środków finansowych i organizacyjnych, co może ograniczać ich zasięg i skuteczność. Duża część z nich prowadzona jest wolontaryjnie w ramach danej placówki oświatowej.
5. Trudności w dotarciu do najbardziej potrzebujących – młodzież z najpoważniejszymi problemami może być najmniej skłonna do udziału w programach mentoringowych, co utrudnia dotarcie do tych, którzy najbardziej potrzebują wsparcia.

Wpływ na ograniczenie przestępczości – wyniki badań

Choć badania nad skutecznością programów mentoringowych w Polsce są wciąż prawie nieobecne, międzynarodowe analizy wskazują na ich pozytywny wpływ na ograniczenie przestępczości młodzieży. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że młodzież uczestnicząca w programach mentoringowych o 46% rzadziej sięgała po narkotyki i o 27% rzadziej spożywała alkohol w porównaniu z grupą kontrolną. Ponadto, uczestnicy programów mentoringowych wykazywali lepsze wyniki w nauce i rzadziej opuszczali zajęcia szkolne.

W Polsce, choć brakuje kompleksowych badań statystycznych, obserwacje pracowników socjalnych i pedagogów wskazują na pozytywne efekty programów mentoringowych. Młodzież uczestnicząca w takich programach często poprawia swoje wyniki w nauce, rzadziej wchodzi w konflikt z prawem i łatwiej radzi sobie z wyzwaniami życiowymi.

Programy mentoringowe stanowią obiecujące narzędzie w walce z przestępczością młodzieży. Oferując wsparcie, pozytywne wzorce i możliwości rozwoju, mogą skutecznie odwodzić młodych ludzi od wejścia na drogę przestępczą. Choć napotykają na pewne wyzwania i ograniczenia, dobre praktyki wypracowane na świecie pokazują, że mentoring może być efektywnym sposobem na poprawę sytuacji młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym.

Aby w pełni wykorzystać potencjał programów mentoringowych w ograniczaniu przestępczości młodzieży, konieczne jest dalsze rozwijanie i upowszechnianie tej formy wsparcia. Ważne jest również prowadzenie systematycznych badań nad jej skutecznością.