1. Dlaczego odporność emocjonalna jest ważna?

Współczesne dzieci dorastają w świecie pełnym niepewności, szybkich zmian, wysokich oczekiwań oraz intensywnej obecności technologii i mediów społecznościowych. Coraz młodsze dzieci doświadczają stresu, lęku, samotności czy presji rówieśniczej. Do tego dochodzą napięcia rodzinne, kryzysy emocjonalne wynikające z pandemii czy wojny za wschodnią granicą, a także wymagania systemu edukacyjnego, który wciąż często skupia się na wynikach, a nie na dobrostanie psychicznym. 

Dane z najnowszych badań są alarmujące – według raportu UNICEF z 2023 roku, około 20% dzieci i młodzieży na świecie zmaga się z problemami psychicznymi, a liczba ta drastycznie wzrosła po pandemii COVID-19. W Polsce odsetek ten sięga nawet 25%, co stawia nasz kraj wśród tych o najwyższym wskaźniku zaburzeń emocjonalnych u dzieci w Europie. W tym kontekście odporność emocjonalna – czyli zdolność dziecka do radzenia sobie z trudnościami, adaptacji do zmian i utrzymywania stabilności emocjonalnej – staje się kluczowym zasobem.

Dzieci wyposażone w wysoką odporność emocjonalną lepiej radzą sobie z porażkami, niepowodzeniami czy krytyką. Są bardziej elastyczne psychicznie, rzadziej popadają w kryzysy i wykazują większą zdolność do utrzymywania zdrowych relacji interpersonalnych. Co istotne – odporność emocjonalną można kształtować i wzmacniać, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, gdy mózg i emocjonalność są najbardziej plastyczne.

Rola edukacji artystycznej

Edukacja artystyczna, rozumiana szeroko jako wszelkie formy aktywności twórczej dzieci – nie tylko w ramach formalnych lekcji sztuki, ale również działania kreatywne w domu, zajęcia pozalekcyjne czy spontaniczna twórczość – stanowi potężne narzędzie wzmacniania odporności emocjonalnej. Sztuka – w każdej ze swoich form: plastycznej, muzycznej, teatralnej, tanecznej czy literackiej – otwiera przestrzeń do bezpiecznego wyrażania emocji, eksplorowania własnych przeżyć i rozwijania samoświadomości. Proces twórczy nie narzuca gotowych odpowiedzi, nie ocenia, lecz daje możliwość swobodnej ekspresji i doświadczania sprawczości.

Dzięki aktywności artystycznej dzieci uczą się rozpoznawać i nazywać emocje, regulować napięcia, rozwijać empatię i umiejętność refleksji. Przebywając w środowisku, które wspiera kreatywność, stają się bardziej otwarte, pewne siebie i odporne na stres. Edukacja artystyczna staje się więc nie tylko narzędziem rozwoju estetycznego, ale także kluczowym elementem profilaktyki zdrowia psychicznego.

W kolejnych częściach artykułu przyjrzymy się bliżej, czym jest odporność emocjonalna, w jaki sposób twórczość wpływa na dziecięcy mózg i emocje oraz jak w praktyce – w domu, szkole czy terapii – wykorzystać sztukę do budowania psychicznej odporności dzieci.

2. Czym jest odporność emocjonalna?

Definicja i znaczenie

Odporność emocjonalna (ang. emotional resilience) to zdolność jednostki do elastycznego reagowania na trudne sytuacje, stres i nieprzyjemne emocje, a także do szybkiego powrotu do równowagi po przeżyciu kryzysu. W przypadku dzieci oznacza to umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami, takimi jak porażka w szkole, konflikty z rówieśnikami, zmiany w rodzinie czy inne sytuacje, które mogą wywoływać napięcie emocjonalne.

Nie chodzi tu o „niewzruszoność” czy tłumienie emocji, lecz o świadome doświadczanie ich i stopniowe rozwijanie strategii radzenia sobie w sposób konstruktywny. Dzieci odporne emocjonalnie nie są pozbawione lęku czy smutku, ale potrafią szukać wsparcia, wyrażać swoje potrzeby i adaptować się do trudnych okoliczności. Ta cecha stanowi fundament zdrowia psychicznego i jest czynnikiem ochronnym przed zaburzeniami nastroju, lękowymi czy problemami behawioralnymi w przyszłości.

Kluczowe komponenty odporności emocjonalnej

Odporność emocjonalna nie jest jedną, zwartą umiejętnością – to zespół zdolności i cech, które wzajemnie się uzupełniają. Do najważniejszych należą:

• Samoświadomość emocjonalna – umiejętność rozpoznawania, nazywania i rozumienia własnych emocji. Dziecko, które potrafi powiedzieć „jestem smutny, bo nikt mnie dziś nie zaprosił do zabawy”, zyskuje nad emocją kontrolę.
• Regulacja emocji – zdolność do wyciszenia, ukojenia lub konstruktywnego przeżywania emocji, takich jak złość czy frustracja. To kluczowa umiejętność zapobiegająca impulsywnym zachowaniom.
• Optymizm i pozytywne nastawienie – przekonanie, że trudności można pokonać, a porażki są naturalną częścią życia.
• Umiejętności społeczne i sieć wsparcia – nawiązywanie i utrzymywanie relacji, proszenie o pomoc, empatia. Dzieci, które czują się akceptowane i bezpieczne w grupie, lepiej radzą sobie z emocjami.
• Nastawienie na rozwój (growth mindset) – koncepcja psycholog Carol Dweck, która podkreśla, że zdolności i inteligencja mogą być rozwijane przez wysiłek i wytrwałość. Dzieci z nastawieniem na rozwój postrzegają wyzwania jako okazje do nauki, a nie zagrożenia, co bezpośrednio wzmacnia ich odporność emocjonalną.

Warto podkreślić również rolę modelowania w rozwoju odporności emocjonalnej. Dzieci uczą się nie tylko przez własne doświadczenia, ale przede wszystkim obserwując dorosłych wokół siebie. Gdy rodzic, nauczyciel czy terapeuta otwarcie mówi o swoich emocjach, konstruktywnie radzi sobie z frustracją czy niepowodzeniem, dziecko otrzymuje potężny wzorzec zachowań wspierających odporność.

Dlaczego warto rozwijać odporność emocjonalną od najmłodszych lat?

Dzieciństwo to okres o największym potencjale rozwojowym – zarówno pod względem neurobiologicznym, jak i emocjonalnym. Mózg dziecka jest wyjątkowo plastyczny, co oznacza, że doświadczenia z tego okresu mogą trwale wpływać na sposób funkcjonowania emocjonalnego w dorosłości. To także czas, gdy dziecko uczy się siebie – kim jest, co czuje i jak reaguje.

Wzmacnianie odporności emocjonalnej od najmłodszych lat może:

• zapobiec problemom psychicznym w przyszłości,
• zwiększyć poczucie sprawczości i samooceny dziecka,
• ułatwić adaptację do zmian (np. zmiana szkoły, rozwód rodziców),
• wzmocnić motywację i wytrwałość, nawet w obliczu niepowodzeń,
• rozwinąć kompetencje społeczne niezbędne w dorosłym życiu.

W kolejnej części przyjrzymy się, dlaczego sztuka i działania twórcze są tak skutecznym narzędziem w rozwijaniu tych kluczowych zasobów emocjonalnych.

3. Związek między sztuką a rozwojem emocjonalnym

Neurobiologiczne podstawy – co dzieje się w mózgu dziecka podczas tworzenia?

Aktywność artystyczna angażuje wiele obszarów mózgu jednocześnie: odpowiadających za emocje, ruch, wyobraźnię przestrzenną, pamięć, a nawet planowanie i podejmowanie decyzji. Tworzenie sztuki stymuluje m.in. korę przedczołową, odpowiedzialną za samoregulację i refleksję, oraz układ limbiczny – centrum emocji. 

Najnowsze badania z wykorzystaniem funkcjonalnego obrazowania magnetycznego (fMRI) pokazują, że podczas malowania czy rysowania aktywowane są również ośrodki przyjemności i nagrody w mózgu, uwalniając neurotransmitery takie jak dopamina i serotonina. W czasie rysowania, malowania czy grania na instrumencie dziecko nie tylko wyraża siebie, ale także uczy się „opanowywać” emocjonalne pobudzenie, wzmacniając tym samym swoją zdolność do samoregulacji.

Neuroplastyczność – zdolność mózgu do reorganizacji poprzez tworzenie nowych połączeń neuronalnych – jest szczególnie wysoka u dzieci. Regularna aktywność artystyczna wspiera rozwój połączeń między prawą (intuicyjną, emocjonalną) a lewą (analityczną, logiczną) półkulą mózgu, co prowadzi do bardziej zintegrowanego przetwarzania emocji i doświadczeń.

Z badań neuroobrazowych wynika, że regularne działania twórcze mogą wpływać na obniżenie poziomu kortyzolu (hormonu stresu), zwiększają wydzielanie dopaminy i serotoniny – neuroprzekaźników związanych z odczuwaniem przyjemności i dobrostanu. Mówiąc prościej: sztuka uspokaja, daje ulgę i przynosi radość.

Teoria inteligencji wielorakich i stan przepływu

Teoria inteligencji wielorakich Howarda Gardnera podkreśla, że istnieje wiele różnych typów inteligencji, w tym inteligencja wizualno-przestrzenna, muzyczna i kinestetyczna (ruchowa). Dzieci, które mają możliwość rozwijania tych typów inteligencji poprzez działania artystyczne, nie tylko wzmacniają swoje mocne strony, ale zyskują również alternatywne drogi wyrażania siebie i rozumienia świata.

Mihaly Csikszentmihalyi, twórca koncepcji „flow” (przepływu), opisał stan głębokiego zaangażowania podczas aktywności twórczej jako doświadczenie optymalnego funkcjonowania psychicznego. Podczas stanu flow dziecko jest całkowicie pochłonięte procesem twórczym, zapomina o czasie, problemach i troskach. Ten stan ma ogromne znaczenie terapeutyczne – pozwala na chwilowe „wyjście” z trudnych emocji, a jednocześnie buduje poczucie kompetencji i satysfakcji. Regularne doświadczanie przepływu podczas działań artystycznych wzmacnia pozytywny obraz siebie i buduje zasoby psychiczne niezbędne do radzenia sobie z przeciwnościami.

Sztuka jako język emocji

Dzieci często nie mają jeszcze wystarczająco rozwiniętych kompetencji językowych, by mówić o swoich emocjach. Ich świat wewnętrzny jest intensywny, ale trudny do nazwania. Sztuka staje się więc alternatywnym językiem – niewerbalną formą komunikacji, która pozwala opowiedzieć o tym, co trudne, radosne, niepokojące czy niezrozumiałe.

Poprzez rysunek, taniec, muzykę czy teatr dziecko może:

• „wypuścić” napięcie, złość czy lęk w sposób bezpieczny i konstruktywny,
• wyrazić to, czego nie umie lub nie chce powiedzieć,
• stworzyć dystans do przeżywanego problemu i spojrzeć na niego z innej perspektywy,
• przetworzyć trudne doświadczenia w formę, która pozwala je oswoić i zintegrować.

To nie przypadek, że techniki arteterapeutyczne są powszechnie wykorzystywane w terapii dzieci po traumach czy w leczeniu zaburzeń emocjonalnych.

Rozwijanie empatii i relacji społecznych

Sztuka tworzona w grupie – czy to teatr, taniec, wspólne malowanie muralu czy granie w orkiestrze – ma ogromną wartość społeczną. Dzieci uczą się wówczas:

• współpracy i komunikacji,
• rozumienia perspektywy innych osób,
• empatii – poprzez interpretację emocji zawartych w twórczości innych,
• negocjowania i kompromisu – gdy trzeba uzgodnić kierunek wspólnego działania.

Działania artystyczne rozwijają też umiejętność słuchania, czekania na swoją kolej, wspólnego podejmowania decyzji i rozwiązywania konfliktów – czyli wszystkich tych kompetencji, które budują poczucie przynależności i wsparcia społecznego, będącego istotnym składnikiem odporności emocjonalnej.

Budowanie przestrzeni bezpieczeństwa i akceptacji

Edukacja artystyczna – o ile jest prowadzona z poszanowaniem indywidualności dziecka, bez oceny i presji – tworzy przestrzeń, w której dziecko może być sobą. Może eksperymentować, popełniać błędy, przeżywać emocje i otrzymywać za to uznanie. Taka przestrzeń wspiera rozwój pozytywnej tożsamości, poczucia własnej wartości i zaufania do siebie.

4. Jak edukacja artystyczna wspiera odporność emocjonalną?

Edukacja artystyczna, rozumiana szeroko – jako dostęp do działań twórczych w szkole, domu, świetlicy czy pracowni arteterapeutycznej – nie tylko rozwija kreatywność, ale staje się potężnym narzędziem profilaktyki emocjonalnej. Poniżej przedstawiamy konkretne obszary, w których wpływa ona na odporność psychiczną dziecka:

Rozwój samoświadomości emocjonalnej

Dzięki sztuce dzieci uczą się rozpoznawać i nazywać emocje. Gdy nauczyciel lub terapeuta zada dziecku pytanie: „Jaką emocję dziś namalujesz?” albo „Jak brzmi twój smutek?”, uruchamia nie tylko proces twórczy, ale i refleksyjny.

• Ćwiczenia plastyczne typu „malowanie emocji” pomagają dzieciom zrozumieć, co przeżywają.
• Tworzenie opowiadań, komiksów, piosenek pozwala oswoić trudne sytuacje życiowe przez nadanie im sensu i formy narracyjnej.
• Zajęcia teatralne umożliwiają wcielanie się w różne role, co rozwija świadomość przeżyć własnych i cudzych.

Przykład dla różnych grup wiekowych:

• Przedszkolaki (3-6 lat): Prosta zabawa „Pokaż emocję ciałem i dźwiękiem” – dzieci losują obrazki z emocjami i bez użycia słów pokazują, jak wyglądają i brzmią, gdy są smutne, szczęśliwe, zaskoczone, itp.
• Dzieci szkolne (7-12 lat): „Mapa emocji” – dzieci rysują na dużym arkuszu papieru kontur swojego ciała, a następnie kolorami zaznaczają, gdzie w ciele czują różne emocje (np. czerwony dla złości w rękach, niebieski dla smutku w brzuchu).
• Nastolatki (13-18 lat): Tworzenie kolażu lub cyfrowego moodboardu pt. „Moje emocjonalne krajobrazy” – z wycinków gazet, zdjęć i innych materiałów, które odzwierciedlają ich emocjonalne stany.

Uczenie się regulacji emocji

Proces twórczy to przestrzeń, w której dziecko może bezpiecznie rozładować napięcie – poprzez mocne pociągnięcia pędzla, dynamiczny taniec, grę na bębnach czy intensywną zabawę z gliną. Twórczość pozwala „wyrzucić” to, co w środku, a jednocześnie:

• uczy, jak wyciszać się i koncentrować,
• pomaga zredukować napięcie wewnętrzne i lęk,
• uczy, że emocje można przekształcić w coś pięknego, osobistego, ważnego.

• Techniki mindfulness oparte na sztuce, które łączą uważność z twórczością, są szczególnie skuteczne w rozwijaniu samoregulacji. Przykłady:
• Mandala-terapia – tworzenie i kolorowanie mandali wycisza, koncentruje uwagę i stabilizuje emocje. Jest to technika szczególnie pomocna dla dzieci nadpobudliwych.
• Świadome słuchanie muzyki – dzieci leżą z zamkniętymi oczami, skupiając się wyłącznie na dźwiękach i swoich reakcjach fizycznych na muzykę.
• Slow-motion art – tworzenie pracy plastycznej bardzo powoli, z pełną świadomością każdego ruchu, dotknięcia papieru, pociągnięcia pędzlem.

Budowanie poczucia własnej wartości i sprawczości

W świecie dzieci często pełnym ocen, rywalizacji i oczekiwań – sztuka oferuje coś unikalnego: przestrzeń, w której nie ma złych odpowiedzi. Każda praca twórcza jest ważna i wartościowa, bo odzwierciedla indywidualne przeżycia.

• Dziecko czuje, że jego pomysł i sposób widzenia świata mają znaczenie.
• Otrzymuje uznanie nie za wynik, ale za proces – starania, wytrwałość, odwagę, wyrażenie siebie.
• Prezentacja dzieł (wystawa, występ, pokaz) wzmacnia poczucie dumy i pozytywnego obrazu siebie.

Ta zasada jest szczególnie istotna dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które często doświadczają niepowodzeń w tradycyjnym systemie szkolnym. Sztuka jest dziedziną, w której mogą one wyrazić siebie i odnieść sukces niezależnie od trudności edukacyjnych, poznawczych czy społecznych.

Kształtowanie pozytywnego nastawienia i optymizmu

Tworzenie sztuki to również nauka przezwyciężania trudności. Farby się rozlewają, konstrukcja z klocków się rozpada, rola w teatrze nie wychodzi idealnie – ale dziecko uczy się, że to nie problem, tylko część procesu.

Edukacja artystyczna pokazuje, że:

• warto próbować ponownie,
• błędy to nie porażki, tylko nowe możliwości,
• efekt końcowy może zaskoczyć – pozytywnie!

To przekłada się na większą wytrwałość i elastyczność psychiczną, które są filarami odporności emocjonalnej.

Wzmacnianie relacji i poczucia przynależności

Tworzenie w grupie: wspólne występy, praca nad muralem, teatr cieni, gra na instrumentach – uczy współpracy, słuchania, negocjowania i wzajemnego wspierania się. Dziecko nie tylko buduje relacje z rówieśnikami, ale też uczy się, że nie jest samo w swoich emocjach – inni też się boją, smucą, cieszą i zmagają z trudnościami.

To poczucie wspólnoty i akceptacji wzmacnia psychikę dziecka i buduje naturalną sieć wsparcia.

5. Praktyczne zastosowania – jak wprowadzać edukację artystyczną w życie dzieci?

Aby edukacja artystyczna mogła realnie wzmacniać odporność emocjonalną dzieci, nie musi przybierać formy zaawansowanych kursów plastycznych czy wystaw z profesjonalnymi krytykami. Wystarczy stworzyć dziecku przestrzeń do swobodnego tworzenia, zadawać odpowiednie pytania i wspierać jego ekspresję bez oceniania. Oto kilka praktycznych sposobów, jak można wdrożyć działania twórcze w różnych środowiskach życia dziecka:

Zajęcia plastyczne jako narzędzie samoświadomości emocjonalnej

• Malowanie emocji – dzieci proszone są, by za pomocą kolorów i kształtów przedstawiły to, co czują: „Gdyby twoja złość była kolorem – jaki by to był?”, „Jak wyglądałby twój smutek jako pejzaż?”
• Dziennik rysunkowy – codzienne lub cotygodniowe rysowanie ilustracji do wydarzeń lub nastrojów może pomóc dziecku w zrozumieniu cykliczności emocji i przeżyć.
• Rysowanie siebie w różnych stanach emocjonalnych – rozwija świadomość emocji i ich wpływu na zachowanie.

• Dla dzieci z trudnościami w rozpoznawaniu i wyrażaniu emocji (np. ze spektrum autyzmu) pomocne mogą być:
• Koło emocji – wizualna pomoc z kolorami przypisanymi do emocji, którą dziecko może wskazać, gdy nie potrafi nazwać, co czuje.
• Pudełka emocji – osobne pudełka dla różnych uczuć, do których dziecko może wrzucać rysunki, przedmioty lub zapisane słowa związane z daną emocją.
• Fotodziennik emocji – robienie zdjęć rzeczom, miejscom lub sytuacjom, które wywołują określone emocje.

Teatr, drama i zabawy w odgrywanie ról

Zabawy teatralne i improwizacje pozwalają dziecku przeżyć różne scenariusze emocjonalne w bezpiecznych warunkach. Można ćwiczyć:

• odmawianie w asertywny sposób,
• reagowanie na złość lub wykluczenie,
• opowiadanie o swoich granicach.

Tworzenie scenariuszy na podstawie przeżyć dzieci lub bajek terapeutycznych pomaga zrozumieć i przetworzyć trudne doświadczenia.

Teatr lalek lub cieni – szczególnie wartościowy dla dzieci nieśmiałych lub przeżywających silny lęk – daje dystans i poczucie bezpieczeństwa.

Dla nastolatków szczególnie wartościowe mogą być:

• Teatr forum – forma teatru interaktywnego, w którym widzowie mogą wejść na scenę i zmienić bieg wydarzeń, testując różne sposoby rozwiązywania konfliktów.
• Digital storytelling – tworzenie krótkich filmów autobiograficznych, w których młodzi ludzie mogą opowiedzieć swoją historię, używając obrazów, muzyki i narracji.
• Slam poetycki – forma ekspresji łącząca poezję z performancem, dająca przestrzeń do wyrażenia frustracji, niepokojów i nadziei charakterystycznych dla tego wieku.

Muzyka i dźwięk jako regulacja emocji

Słuchanie i tworzenie muzyki wspomaga samoregulację. Dzieci mogą tworzyć swoje „playlisty emocji” – zestawy utworów, które pomagają im się uspokoić lub poprawić nastrój.

Granie na prostych instrumentach (bębny, dzwonki, tamburyny) pomaga rozładować napięcie i uczy rytmicznego oddychania, które sprzyja wyciszeniu.

Rytmika i taniec – pozwalają na integrację ciała i emocji, wzmacniają poczucie wpływu na własne ciało i emocje.

Przykłady ćwiczeń muzycznych dla różnych grup wiekowych:

• Przedszkolaki: „Orkiestra nastrojów” – każde dziecko wybiera instrument, który najlepiej odzwierciedla jego nastrój, następnie wszyscy razem tworzą „koncert emocji”.
• Dzieci szkolne: „Muzyczne opowiadanie” – dzieci tworzą dźwiękową ilustrację do historii o różnych emocjach, używając instrumentów, własnego głosu lub przedmiotów codziennego użytku.
• Nastolatki: Tworzenie własnej muzyki lub tekstów piosenek wyrażających ich przeżycia, z wykorzystaniem prostych aplikacji muzycznych.

Praca z materiałami naturalnymi i fakturami (np. glina, piasek, woda)

Zabawy z gliną, masą solną, piaskiem czy farbami palcami pozwalają dzieciom wyrażać emocje w sposób sensoryczny. To szczególnie ważne dla dzieci z trudnością w komunikacji werbalnej.

Takie działania stymulują układ nerwowy, wyciszają i pozwalają na powrót do równowagi emocjonalnej.

Dla dzieci z nadwrażliwością sensoryczną warto wprowadzać te materiały stopniowo, dając dziecku kontrolę nad procesem. Można zacząć od:

• Suchych materiałów (ryż, kasza, piasek) i stopniowo przechodzić do mokrych (woda, farby, glina).
• Używania narzędzi (pędzli, patyczków) zamiast bezpośredniego kontaktu z materiałem.
• Obserwowania innych dzieci podczas zabawy z materiałami, zanim samo się w nią zaangażuje.

Cyfrowe formy ekspresji artystycznej

W erze cyfrowej warto pamiętać, że technologia może być również narzędziem ekspresji artystycznej i rozwoju emocjonalnego:

• Aplikacje do rysowania i tworzenia animacji – pozwalają dzieciom eksperymentować bez obawy o „zmarnowanie” materiałów.
• Programy do komponowania muzyki – dają możliwość tworzenia melodii bez znajomości nut czy gry na instrumentach.
• Cyfrowe opowiadanie historii (digital storytelling) – łączenie obrazów, tekstu i dźwięku w multimedialne narracje o własnych doświadczeniach.
• Fotografia cyfrowa – dokumentowanie codzienności i wyrażanie emocji poprzez obrazy.

Te narzędzia mogą być szczególnie atrakcyjne dla dzieci starszych, które mogą być bardziej oporne wobec tradycyjnych form artystycznych, a także dla dzieci z niepełnosprawnościami ruchowymi, które mają trudności z konwencjonalnymi technikami plastycznymi.

Rola dorosłych – rodziców, nauczycieli, opiekunów

Nie oceniaj, nie poprawiaj, nie narzucaj – w edukacji artystycznej najważniejsze jest wspieranie procesu, nie efektu.

Zadawaj pytania: „Co czujesz, patrząc na to, co stworzyłeś?”, „Czy to coś dla ciebie znaczy?”, „Czy chcesz o tym opowiedzieć?”

Zachęcaj do ekspresji i twórczości w codziennych sytuacjach – np. przez rysowanie wspomnień z wakacji, wymyślanie historii do obrazka, tworzenie domowych teatrzyków.

Modelowanie ekspresji emocjonalnej – dzieci uczą się przede wszystkim przez obserwację. Gdy dorośli sami angażują się w działania twórcze i otwarcie mówią o swoich emocjach, dzieci otrzymują potężny wzorzec zachowań wspierających odporność emocjonalną.

Edukacja artystyczna może i powinna być częścią codzienności – nie tylko w ramach lekcji plastyki, ale również w domu, świetlicy czy grupach wsparcia. Działania twórcze mogą być krótkie i proste, ale ich efekt psychiczny jest głęboki i długotrwały. Dzięki temu dzieci nie tylko tworzą coś pięknego – tworzą również siebie.